Archeologie meest gestelde vragen
Archeologie
1. Wat is een archeologisch monument?
De bescherming van een archeologisch monument, of beter een van rijkswege beschermd archeologisch monument, is geregeld in de Monumentenwet 1988. Afbreken, verstoren en/of wijzigen zonder vergunning is verboden. Het archeologische erfgoed is het best beschermd in de bodem. De gemeente Groningen heeft 32 beschermde archeologische rijksmonumenten en 23 archeologische gemeentelijke monumenten.
2. In mijn weilanden ligt een archeologisch monument. Wat betekent dat voor mij?
Een archeologisch waardevol gebied of monument mag in principe niet verstoord worden. Normaal agrarisch gebruik (beweiden, ploegen) is echter wel toegestaan. Zolang er geen plannen zijn voor bouwactiviteiten of egaliseren kunt u de grond gewoon als weiland gebruiken. Wanneer er wel plannen zijn, dient er een monumenten en/of bouwvergunning aangevraagd te worden, waarbij archeologisch onderzoek verplicht kan worden gesteld.
3. Mijn huis ligt in een archeologisch waardevol gebied. Wat betekent dat voor mij?
In de grond onder en rond uw huis zijn waardevolle archeologische resten aanwezig. Bij graafwerkzaamheden kunnen deze vernietigd worden. Daarom bent u verplicht om archeologisch onderzoek uit te voeren wanneer u de grond verstoort. Deze verplichting geldt overigens vanaf een bepaald maat (diepte en omvang van de verstoring). In het bestemmingsplan dat voor uw wijk geldt wordt beschreven in welke gevallen u onderzoek moet laten doen. Dit hoeft niet altijd tot een opgraving te leiden. Wanneer u zo kunt bouwen dat de grond niet verstoord wordt, is een opgraving niet nodig.
4. Mag ik zelf (in een archeologisch waardevol gebied) opgraven?
Nee. Het graven naar oudheden is wettelijk verboden (monumentenwet 1988). Het uitvoeren van een archeologische opgraving mag alleen gebeuren door universiteiten, gemeenten en bedrijven met een opgravingsvergunning.
5. Mag ik met mijn metaaldetector (in een archeologisch waardevol gebied) zoeken?
In principe is het verboden om maar oudheden te zoeken, ook met een metaaldetector. In archeologisch waardevolle gebieden, archeologische monumenten en tijdens archeologische opgravingen is het verboden. Op andere plaatsen wordt het zoeken met een metaaldetector gedoogd wanneer men ondieper zoekt dan de bouwvoor (bovenste 30 cm). Er geldt wel een algemene meldingsplicht (art. 53 van de Monumentenwet) wanneer er zaken van belang gevonden worden. 6. Bij het uitgraven van een vijver vond ik een aardewerken pot. Mag ik die houden?
Ja, mits het uw eigen grond betreft. Wanneer het de grond van een ander betreft is de vondst van u beiden (vinder en eigenaar zijn samen eigenaar) en kunt u afspraken maken wie de pot mag houden. De pot hoeft niet te worden ingeleverd bij een depot, wel moet de vondst worden gemeld. Dit kunt u doen bij de gemeentelijk archeoloog.
7. Wie is eigenaar van vondsten bij een officiële opgraving? En wat gebeurt er mee?
Een gemeente wordt eigenaar als zij beschikt over een opgravingsvergunning en een depot. Wanneer een gemeente hier niet over beschikt worden de vondsten eigendom van de provincie waarin zij gevonden zijn. Omdat de gemeente Groningen een eigen depot heeft, worden vondsten die gedaan worden bij een opgraving binnen de gemeente ook eigendom van de gemeente. De vondsten worden bewaard in het gemeentelijke depot. Ze zijn beschikbaar voor verder onderzoek en tentoonstellingen.
8. Moet ik archeologisch onderzoek bij bouwactiviteiten zelf betalen?
Ja. De wet op de archeologische monumentenzorg gaat uit van het principe 'de verstoorder betaalt'. Dit betekent dat degene die de grond wil verstoren (de initiatiefnemer van een bepaald project) de kosten voor archeologisch onderzoek moet dragen. Overigens is een opgraving niet altijd noodzakelijk. Als uit onderzoek blijkt dat de grond waardevolle resten bevat, verdient het de voorkeur de bouwplannen zo aan te passen dat het bodemarchief (de grond met waardevolle resten) gespaard blijft. Een tweede principe van de wet is namelijk dat er zoveel mogelijk in de grond behouden moet worden.
9. Kan ik subsidie krijgen voor een archeologisch onderzoek?
Nee, in principe niet. Omdat de wet op de archeologische monumentenzorg uitgaat van het principe: 'de verstoorder betaalt' is er geen subsidie mogelijk. Bij zeer bijzondere vondsten die hoge kosten met zich meebrengen is het raadzaam om contact op de nemen met de gemeente of de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
10. Wanneer moet ik archeologisch onderzoek laten doen?
U moet archeologisch (voor)onderzoek laten doen bij het aanvragen van een bouw- of aanlegvergunning voor activiteiten waarbij de bodem verstoord gaat worden. Voor minimale ingrepen hoeft dit niet. In het bestemmingsplan dat voor het gebied geldt is geregeld vanaf welke diepte en omvang bij bodemverstoring een archeologisch rapport moet worden overlegd.
11. Wat wordt er bij een archeologische opgraving precies gedaan?
Bij een opgraving wordt de bodem ‘gelezen’. Daarbij worden alle vondsten en sporen systematisch ingemeten en getekend. Meestal worden er meerdere vlakken aangelegd, en de grond laagsgewijs verwijderd. De zijwanden aan de randen van de put worden ook getekend, zodat ook dwarsdoorsneden verkregen worden. De aangetroffen vondsten worden vervolgens verzameld, gesorteerd, schoongemaakt, beschreven en zo mogelijk gedateerd. Van het veldwerk verschijnt vervolgens een basisrapportage, die voor iedereen openbaar is. De rapportages van de opgravingen die uitgevoerd worden door de gemeente Groningen zijn te raadplegen op: ????
12. Wie kan er voor mij archeologisch (voor)onderzoek uitvoeren? Er zijn verschillende bedrijven met een opgravingsvergunning actief. Archeologisch onderzoek in het kader van de ruimtelijke ordening is in Nederland een vrije markt. De adressen van die bedrijven kunt u vinden op de website
http://www.sikb.nl. De gemeente Groningen heeft ook een opgravingsvergunning, maar voert in principe alleen opgravingen uit bij gemeentelijke projecten.
13. Wat is het verschil tussen archeologische proefsleuven en een opgraving?
Met een archeologische proefsleuf wordt bepaald welke archeologisch resten er precies zitten, en hoe intact deze gebleven zijn. Een proefsleuf is altijd een beperkt onderzoek en geeft inzicht in de archeologische waarde van een gebied. Bij een archeologische opgraving worden alle vondsten en sporen gedocumenteerd, waardoor de grond 'leeg' achterblijft, en de archeologische plek dus eigenlijk volledig is opgeruimd.
14. Mag ik op mijn archeologisch waardevol perceel/monument nu nooit meer iets bouwen?
Het bouwen op archeologisch monument en waardevolle percelen verstoort belangrijke archeologische resten, maar het betekent niet dat er nooit meer gebouwd kan worden. Wanneer u van plan bent om te bouwen op uw waardevolle perceel of monument moet u een monumenten en/of bouwvergunning aanvragen. In het algemeen geldt dat hoe minder er verstoord gaat worden, hoe makkelijker deze vergunning afgegeven zal worden. Het loont dus de moeite om te zoeken naar een wijze van bouwen die de grond zo min mogelijk verstoort. Bij het afgeven van de vergunning kunnen wel voorwaarden worden gesteld, zoals het uitvoeren van archeologisch onderzoek in de delen die toch verstoord gaan worden.
15. Mag ik mijn weilanden of bouwlanden egaliseren?
Dat hangt af van de archeologische (verwachtings)waarde van uw grond. Wanneer kans is op belangrijke archeologische resten mag dat in principe niet.